โรคขี้เรื้อนรูขุมขน (Demodicosis)

โรคขี้เรื้อนรูขุมขน หรือบางคนเรียกว่าโรคขี้เรื้อนเปียก เป็นโรคผิวหนังที่เกิดจากไรขี้เรื้อนที่ชื่อว่า ดีโมเดกซ์ ซึ่งไม่สามารถเห็นได้ด้วยตาเปล่า ไรขี้เรื้อนชนิดนี้จะอาศัยอยู่ในรูขุมขน และต่อมไขมันของผิวหนัง การแพร่กระจายของไรขี้เรื้อนชนิดนี้จะแพร่จากแม่ไปยังลูกในช่วง 16 ชั่วโมงหลังคลอดเท่านั้น ซึ่งในสุนัขปกติทุกตัวจะมีไรขี้เรื้อนชนิดนี้อยู่ในจำนวนไม่มาก แต่ในสุนัขที่มีปัญหาภูมิคุ้มกัน จะทำให้ไรขี้เรื้อนเพิ่มจำนวนจนมากพอที่จะเกิดปัญหาได้
อาการที่แสดงออกของโรคนี้มี 2 แบบคือ เป็นเฉพาะที่ (localised) ซึ่งเป็นแค่พื้นที่เล็กๆบนผิวหนัง กับ แบบเป็นกระจายทั่วตัว (generalised) ซึ่งเป็นทั่วตัว รวมถึงที่เท้าด้วย รอยโรคของผิวหนังที่มีปัญหาได้แก่ ขนร่วงและแดง อาจพบลักษณะขุย และสะเก็ด เราพบการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน เนื่องตัวไรไปทำให้รูขุมขนเสียหายได้อยู่บ่อยๆ ซึ่งการติดเชื้อแบคทีเรียนี้ จะทำให้เกิดอาการคันอย่างรุนแรง ถึงป่วยหนัก หรือตายได้ ถ้าการติดเชื้อนี้เป็นการติดเชื้อในชั้นลึก หรือมีการลามเข้าสู่กระแสเลือด โรคขี้เรื้อนรูขุมขนแบบเป็นกระจายทั่วตัว (generalised demodicosis) สามารถแพร่ทางกรรมพันธุ์ได้ ดังนั้นสุนัขมีสายพันธุ์ หรือญาติที่เป็นโรคขี้เรื้อนรูขุมขนแบบเป็นกระจายทั่วตัว จึงควรทำหมันทั้งหมดเพื่อหยุดการแพร่กระจายไปสู่รุ่นลูกรุ่นหลาน การวินิจฉัยโรคนี้ ทางคลินิกบ้านรักสัตว์ (ศูนย์โรคภูมิแพ้ และโรคผิวหนังของสัตว์เลี้ยง)จะกระทำโดยการขูดตรวจผิวหนัง เพื่อตรวจดูตัวไรด้วยกล้องจุลทรรศน์ สำหรับสุนัขที่เป็นโรคขี้เรื้อนรูขุมขนแบบเป็นกระจายทั่วตัว ทางคลินิกบ้านรักสัตว์มีความเห็นว่า ควรได้รับการตรวจหาสาเหตุโน้มนำเพื่อที่ได้ทำการรักษาต่อไป
การรักษาโรคขี้เรื้อนรูขุมขน จะขึ้นกับอายุ สภาพของตัวสัตว์ป่วย และความรุนแรงของโรค แบบที่เป็นเฉพาะที่ในสุนัขอายุน้อยกว่า 1 ปี พบว่ากว่าครึ่งมักจะหายได้เองโดยไม่ต้องทำการรักษา แต่ต้องระวังเรื่องการติดเชื้อแทรกซ้อน และต้องคอยระวังเรื่องการลุกลาม หรืออาการแย่ลง สำหรับในตัวที่ต้องการเก็บไว้ผสมพันธุ์ไม่ควรทำการรักษา ควรลองปล่อยให้หายเอง เพื่อให้แน่ใจว่าไม่ได้เป็นแบบเป็นกระจายทั่วตัว ทางคลินิกบ้านรักสัตว์พบว่า บ่อยครั้งที่การใช้ยาทาหรืออาบทำให้บริเวณที่เป็นโรคดูแย่ลง ก่อนที่จะเริ่มหายดี และเราพบได้บ่อยอีกเช่นกันว่า ในหลายๆรายมักมีการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ซึ่งในกรณีนี้ทางคลินิกบ้านรักสัตว์จะให้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย
ในรายที่เป็นแบบเป็นทั่วทั้งตัว ทางคลินิกบ้านรักสัตว์จะใช้ยากิน หรืออาบเพื่อกำจัดตัวไรขี้เรื้อนที่อยู่ในรูขุมขนโดยตรง เนื่องจากรูขุมขนเป็นบริเวณที่ยาเข้าถึงได้ยาก และตัวไรขี้เรื้อนมักมีความทนต่อยา ดังนั้นการรักษาโรคนี้ส่วนใหญ่มักต้องใช้ยาในขนาดที่สูง และใช้เวลาในการรักษาที่นาน ทางคลินิกบ้านรักสัตว์จะมีการทำการตรวจเป็นระยะเพื่อที่จะบอกได้ว่า เมื่อใดจึงสามารถหยุดยาได้ ซึ่งเจ้าของสุนัขไม่ควรหยุดยาเองเมื่อดูเหมือนว่าอาการหายดีแล้ว เพราะตัวไรที่ยังหลงเหลืออยู่จะทำให้กลับมาเป็นใหม่ได้อีก ซึ่งทางคลินิกบ้านรักสัตว์พบว่า หลายๆรายที่กลับมาเป็นใหม่มักต้องการระยะเวลาในการรักษาที่นานขึ้น เพราะตัวไรจะมีความทนต่อยาที่สูงขึ้น เช่นเดียวกับโรคผิวหนังอื่นๆ ถ้ามีการการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ทางคลินิกบ้านรักสัตว์จะให้ยาปฏิชีวนะร่วมด้วย ในสุนัขที่เป็นแบบเป็นทั่วทั้งตัว ทางคลินิกบ้านรักสัตว์มีความเห็นว่าควรที่จะได้รับการทำหมัน เพื่อลดปัจจัยที่เหนี่ยวนำให้เกิดโรค ได้แก่ความเครียดจากวงรอบการเป็นสัด และลดการแพร่กระจายไปตามสายพันธุ์ โดยเฉพาะในกลุ่มพันธุ์แท้
ในรายที่เป็นแบบเฉพาะที่ ถ้าได้รับการดูแลรักษาที่เหมาะสม มักมีการพยากรณ์โรคที่ดี แต่ถ้าโรคเริ่มรุนแรงขึ้น การพยากรณ์โรคจะแย่ลงตามอาการที่เป็นมากขึ้น ในรายที่เป็นแบบเป็นทั่วทั้งตัวบางราย มักมีการกลับมาเป็นใหม่หลังการรักษา ซึ่งต้องการการตรวจ และทำการรักษาเพื่อควบคุมโรคเป็นระยะๆตลอดชีวิต แต่ในรายที่เหลือสามารถหายขาดได้เมื่อได้รับการรักษาที่เหมาะสม
ในสุนัขที่เป็นขี้เรื้อนรูขุมขนทุกตัว ต้องได้รับการดูแลที่ดี และปลอดความเครียดให้มากที่สุดเท่าที่ทำได้ อาทิเช่น ให้อาหารที่มีโภชนาการครบถ้วนและสมดุล ได้รับการถ่ายพยาธิ ป้องกันพยาธิหัวใจ ป้องกันและกำจัดเห็บหมัด ตรวจเช็คร่างกายเป็นระยะ และได้รับโปรแกรมวัคซีนที่เหมาะสม เป็นต้น